We waren in ons bergdorpje in Indonesië afhankelijk van een hydro, een motor die energie opwekt met water uit de rivier. Vaak was er geen stroom. Het had te weinig geregend, de pijpen waren verstopt, of er was iets met de motor zelf. De machine draaide dan vast met alle gevolgen van dien. Geen water uit de kraan, kaarsen aan in het donker, computer beperkt gebruiken, enzovoorts. Frustrerend en belemmerend, zeker als het lang duurde.
Hoe soepel draait de hydro van ons onderwijssysteem? Aan de ene kant is er complexe, snel veranderende maatschappij. Aan de andere kant is er de strakke top-down schoolorganisatie. In hoeverre zijn scholen in staat lenig in te spelen op hun omgeving? Weten zij zich in de turbulentie van alle veranderingen nog te ontwikkelen? Ofwel: hoe emergent zijn onze scholen?
Ruimte voor emergentie is belangrijk. Het geeft verassend nieuwe resultaten en het verbindt.
Emergentie betekent zoveel als ‘zomaar tevoorschijn komen’. Een nieuw geheel dat meer is dan de som der delen. Net als de afzonderlijke schroeven en ijzeren onderdelen van de hydro die samen energie opwekken. Deze onderdelen kan je van elkaar te onderscheiden, maar zijn tegelijkertijd noodzakelijk aan elkaar verbonden. In onderlinge verbondenheid zijn ze tot meer in staat.
Een top-down schoolorganisatie heeft goed zicht op posities, kwaliteiten, opbrengsten en resultaten. Alles staat min of meer vast, ieder weet wat van hem verwacht wordt. Echter hoe complexer en onvoorspelbaarder de taak, hoe meer dit gaat wringen. Wat te doen in situaties die niet bekend zijn? Er is emergentie nodig. Flexibiliteit in posities, een samenspel tussen teams, kwaliteit in relaties. Een levend netwerk dat onvoorspelbaarheid overstijgt en met gemak meebeweegt. Zonder emergentie zal ons onderwijs langzamerhand vastdraaien. Het is de hoogste tijd!
Inmiddels heeft ons bergdorpje 24 uur per dag stroom. De enorme hydro verderop in de rivier kan meerdere dorpen in de omgeving van energie voorzien. Een grote investering die veel geluk en dankbaarheid bracht. Dit mogen wij ons onderwijs niet onthouden!
[mc4wp_form id=”841″]
NewMasters